Executieve functies
Wat zijn executieve functies?
Executieve functies zijn de regelfuncties in de hersenen. Je hebt ze nodig om doelgericht te werken en je gedrag aan te passen aan een bepaalde situatie. Soms moet je op een bepaalde manier reageren of iets onthouden wat je nodig hebt voor een volgende taak. Plannen wanneer je aan je werkstuk moet beginnen etc. Allemaal vaardigheden waarbij je je executieve functies nodig hebt.
Executieve functies zitten voorin je hersenen in de ‘prefrontale cortex’ en zijn pas helemaal ontwikkeld rond je 25ste levensjaar! Logisch dus dat sommige dingen nog niet soepel gaan. Al is dit natuurlijk geen excuus om je kamer altijd een puinhoop te laten of je opdrachten te laat in te leveren….
Het interessante vind ik dat als je op deze manier kijkt, het niet vaststaat dat een kind of tiener bijvoorbeeld steeds nog niet weet welke onderdelen er moeten gebeuren voordat je naar school gaat (tas pakken, jas pakken, toilet etc.) of helemaal uit zijn dak gaat als hij verliest tijdens een spelletje. Het zijn bepaalde vaardigheden die geoefend moeten worden. Zo hoeven we hier niet te praten over labels, zoals bijv. ADHD, maar zie je dat een kind nog meer moet trainen met bijvoorbeeld volgehouden aandacht of reactie inhibitie.
Alle executieve functies op een rij:
- Reactie (of respons)-inhibitie
Het vermogen om na te denken voor je iets doet. - Werkgeheugen
Het vermogen om informatie in het geheugen vast te houden tijdens de uitvoering van complexe taken. - Zelfregulatie van affect/emotieregulatie
Het vermogen om emoties te reguleren om doelen te realiseren, taken te voltooien of gedrag te controleren. - Volgehouden aandacht
Het vermogen om de aandacht erbij te houden, ondanks afleidingen, vermoeidheid of verveling. - Taakinitiatie
Het vermogen om zonder dralen met projecten te beginnen, op tijd, op efficiënte wijze. - Planning/prioritering
De vaardigheid om een plan te bedenken om een doel te bereiken of een taak te voltooien. Hierbij moet je ook in staat zijn beslissingen te nemen over wat belangrijk en wat niet belangrijk is. - Organisatie
Het vermogen om dingen volgens een bepaald systeem te ordenen. - Timemanagement
Het vermogen om in te schatten hoeveel tijd je hebt, hoe je die kunt indelen en hoe je je aan tijdslimieten en deadlines kunt houden. - Doelgericht doorzettingsvermogen
Het vermogen om een doel te formuleren, dat te realiseren en daarbij niet afgeleid of afgeschrikt te worden door andere behoeften of tegengestelde belangen. - Flexibiliteit
De vaardigheid om plannen te herzien als zich belemmeringen of tegenslagen voordoen, zich nieuwe informatie aandient of er fouten gemaakt worden; het gaat daarbij om aanpassing aan veranderende omstandigheden. - Metacognitie
Het vermogen om een stapje terug te doen om jezelf en de situatie te overzien, om te bekijken hoe je een probleem aanpakt; het gaat daarbij om zelfmonitoring en zelfevaluatie.
Bron: Dason en Guare, Slim maar…
De autometafoor geeft een duidelijke weergave van deze vaardigheden in meer eenvoudige taal:
Deze taal gebruiken we als we oefenen met kinderen op het gebied van executieve vaardigheden. Zij krijgen dus woorden voor wat ze al kunnen en wat ze nog te leren hebben. Ze ontdekken dat ze dus niet dom zijn, omdat plannen nog niet lukt en ze daarom steeds lage cijfers halen, maar dat dit een vaardigheid is die te leren valt. Wist je trouwens dat goede executieve vaardigheden meer je schoolsucces bepalen dan je IQ?
Voor meer (oudere) tieners gebruiken we materialen van Leren Leren Schiedam:
Training
Wil jij met je team nadenken over Executieve functies?
Volg de training! Word enthousiast over kijken naar leerlingen via de executieve functies, oefen met de theorie en speel spellen om de executieve functies nog duidelijker te krijgen en dit gelijk in de praktijk met de leerlingen toe te passen!
Neem contact op voor uitgebreide informatie!
Trainingen voor teams voor het basis- en voortgezet onderwijs.
(En ook bijvoorbeeld op andere locaties, zoals hier bij het HIP huiswerkinstituut)
